Canlıları cansızlardan ayıran çeşitli özellikler vardır. Bunlardan bazıları beslenme, solunum, üreme gibi özelliklerdir. Canlıları daha yakından inceleme fırsatı bulursak ortak özelliklerinden biri de hücrelerden oluşmasıdır. Canlıyı oluşturan temel yapılara Hücre denir.
Bütün canlılar hücrelerden oluşur. Kuş, insan, papatya, kurt, mantar, bakteri, fok balığı, komodo ejderi, fındık, mısır vs. hepsinin hücreleri vardır.
Bazı canlılar ise tek bir hücreden oluştuğu için bunlara tek hücreli canlılar denir (Amip, Öglena gibi). İnsan çok hücreli bir canlıdır.
Hücre Nedir?
Canlıyı oluşturan hücreler çıplak gözle görünmez. Hücreyi görebilmek için mikroskop kullanmak gerekir.
Hücrenin içerisinde yaşamsal olaylar gerçekleşir. Hücrede bu işlemleri gerçekleştiren yapılar bulunur.
Hücre Türleri
Bitki ve hayvanlar farklı tipte hücreler taşır.
Bitki ve hayvan hücresi yapı ve özellik bakımından birbirinden farklıdır. Hayvan hücresi yuvarlak bitki hücresi ise köşeli yapıdadır.
Bitkilerde ve hayvanlarda bulunan hücre türleri
Bitkilerde yaprak hücresi, kök hücresi, gözenek hücresi gibi türler bulunur.
Hayvan hücreleri kemik hücresi, kan hücresi, sinir hücresi gibi türlere ayrılır.
Organel Nedir?
Hücrenin içinde bulunan küçük organlara organel denir. Hücre organellerinin isimleri ve görevleri aşağıda verilmiştir.
Hücre Zarı: Hücreyi dıştan sarar. Hücreye şekil verir. Hücreyi korur. Hücreye madde girişini sağlar.
Hücre Duvarı: Sadece bitki hücresinde bulunur. Canlı değildir. Hücre zarının dışındadır. Hücreyi korur.
Mitokondri: Hücrenin ihtiyacı olan enerjiyi üretir. Enerji ihtiyacı fazla olan kas, karaciğer gibi hücrelerde daha fazladır.
Lizozom: Hücre içindeki büyük maddeleri parçalar. Yani sindirim yapar. Gelişmiş bitki hücrelerinde bulunmaz.
Ribozom: Protein sentezler. Yani üretir.
Çekirdek: Hücrenin yönetim merkezidir. Çekirdeği olmayan hücre yaşayamaz. Kromozom adı verilen DNA taşıyan özel bilgileri de taşır.
Endoplazmik Retikulum: Hücre içinde madde taşıması yapar.
Golgi Cisimciği: Salgı maddeleri üretir. Bitkilerde kokular, hayvanlarda ter, süt gibi salgılar bu sayede gerçekleşir.
Koful: Hücrenin atık maddelerini depolar. Çöp kutusu gibi düşünülebilir. Bitki hücrelerinde 1-2 tane ama büyük, hayvan hücresinde küçük ama çok sayıdadır.
Kloroplast: Sadece bitki hücresinde bulunur. Fotosentez denilen olayı gerçekleştirilir.
Sendrozom: Hayvan hücresinde bulunur. Hücre bölünmesinde görev alır.Gelişmiş bitki hücrelerinde bulunmaz.
Hücre Sıvısı: Sitoplazma olarak adlandırılır. Organellerin içinde bulunduğu jöle kıvamında bir sıvıdır.
Bitki ve Hayvan Hücresi Arasındaki Benzerlik ve Farklılıklar
- Hayvan hücresinin şekli yuvarlaktır, bitki hücresi köşelidir,
- Hayvan hücresinde hücre duvarı yoktur, bitki hücresinde vardır,
- Hayvan hücresinde ve ilkel bitki hücresinde sentrozom bulunur, bitki hücresinde bulunmaz,
- Hayvan hücresinde ve ilkel bitki hücresinde lizozom bulunur, bitki hücresinde bulunmaz,
- Bitki hücresinde kloroplast bulunur, hayvan hücresinde bulunmaz,
- Bitki hücresinde koful az sayıda ve büyüktür, hayvan hücresinde çok sayıda ama küçüktür.