Fen Bilimleri – 6. Sınıf – 2. Ünite – 2. Dölüm
Yediğimiz besinlerin hücrelere kadar ulaşabilmesi için yapıtaşlarına ayrılması gerekir. Besinleri yapıtaşlarına kadar parçalayarak kana geçebilecek hale getirilmesini sağlayan sisteme sindirim sindirim sistemi denir.
Sindirim sisteminin ana organları ve yan organları bulunmaktadır. Eğer besin o organın içinden geçiyorsa bu organlar ana organlardır.
Bir organ tarafından salgılanan salgılar besinlere dışarıdan ekleniyorsa bu görevi yapan organlara da yan (yardımcı) organ denilmektedir. Örneğin mideden besinler geçtiği için bir ana organdır. Fakat pankreas sindirim sistemine dışarıdan salgı göndermektedir. Bu durumda pankreas sindirim sistemi için bir yan organdır.
Sindirim sistemi organlarını sırasıyla tanıyalım.
Ağız ve Dişler: Besinlerin çiğnenmesi ilerleyen sindirim işlemleri için kolaylık sağlar. Çiğnenerek parçalanan besinler fiziksel olarak sindirilir. Ağızda besinleri ıslatıp yumuşatan tükürük salgısı bulunur. Tükürük salgısı içindeki enzimler karbonhidratların kimyasal sindirimini de gerçekleştirir.
Yutak: Yutağın görevi besinlerin yutulmasını sağlamaktır. Burada yemek ve soluk borularını bağlayan bir geçit bulunur. Yutkunurken kapak kapanır ve yemek mideye gönderilir. Nefes alırken kapak açılarak akciğere gönderilir.
Yemek Borusu: Yemek borusunun görevi yataktaki besinleri mideye taşımaktır. Burada sindirim gerçekleşmez.
Mide: Midede besinler mekanik ve kimyasal sindirimi gerçekleştirilir. Mide, kasılıp gevşeme hareketleri yaparak besinleri mekanik olarak sindirmektedir. Bu yöntemle bulamaç haline getirilen besinler daha sonra kimyasal sindirime uğrarlar.
Mide özsuyu içinde bulunan mide asidi ve bazı enzimler kimyasal sindirimi gerçekleştirir.
Midede sadece proteinlerin kimyasal sindirimi gerçekleştirilmektedir.
İnce Bağırsak: Sindirim sisteminin en uzun organıdır. İnce bağırsağa pankreas özsuyu ve safta sıvısı bir kanalla dökülür.
Pankreas öz suyu karbonhidrat, protein ve yağların kimyasal sindirimini yapar.
Safra sıvısı ise yağların mekanik sindirimini yapar.
Artık en küçük parçalarına kadar ayrılan besinler kana geçebilecek hale gelmişlerdir.
İnce bağırsak yüzeyindeki emici tüyler(villus) besinleri emerek kan damarlarına aktarırlar.
Yukarıdaki animasyonda besinlerin yapı taşlarına ayrılması gösteriliyor. on iki bağırsağa pankreas ve safra kesesinden gelen sıvılar gösteriliyor.
Pankreas: Sindirim sisteminin yan (yardımcı) bir organıdır. Tüm besinlerin kimyasal sindirimini yapan enzimler salgılar. Pankreas hem sindirim enzimleri hem de hormon üreten bir bez olduğu için “karma bez” olarak tanımlanmaktadır.
Karaciğer: Safra kesesi yardımıyla safra salgısı üretir. Safra sıvısı bir süre safra kesesinde depo edilir. Safra sıvısının görev büyük yağ tanelerini küçük yağ parçalarına dönüştürerek mekanik sindirim gerçekleştirmektedir.
Karaciğerin bir başka göre ise proteinlerin sindirimiyle oluşan zehirli amonyak maddesini üreye dönüştürmektir.
Kalın Bağırsak: Kalın bağırsakta sindirim gerçekleşmez. Sindirilmiş besinlerden geriye kalan posa kalın bağırsakta ilerlerken su ve minerallerin emilimi gerçekleştirir.
Anüs: Besin maddelerinin vücudumuz tarafından kullanılamayan bölümlerinin dışarı atılmasını sağlar. Kalın bağırsağın sonunda bulunur.
Besinlerin sindirim alanlarını gösteren yukarıdaki tabloda da görüldüğü gibi tüm besinlerin kimyasal sindirimi ince bağırsakta tamamlanır. Kalın bağırsakta sindirim gerçekleşmez.
Yukarıdaki tablo kimyasal sindirim gerçekleşen organları göstermektedir.
Sindirim Sisteminin Önemi
Sindirim vücuda alınan besinlerin kana geçebilecek kadar küçülmesini sağlar. Sindirim sayesinde yiyeceklerin içindeki besinleri kullanabilir. Sindirimin önemli olmasının biri de vücudumuzun enerji ihtiyacını karşılamasıdır. Besinler oksijenle yakılarak enerji elde edilir ve bu enerji metabolizma için kullanılır.
Ayrica anus de sindirim gerçekleşmez çunku o bir bosaltim organidir ve sindirim organida degildir