Gezegenlerin etrafında dönen gök cisimlerine uydu adı verilir. Dünya’nın tek doğal uydusu Ay’dır.
Dünyanın 1 uydusu olmasına karşın hiç uydusu olamayan veya onlarca uydusu olan gezegenler vardır.
Ayın Yapısı
Güneş sistemindeki beşinci büyük uydudur. Hacmi dünyanın %2’si kadardır. Dünyadan 81 kat daha hafiftir.
Ay, insanoğlunun Dünya dışında ayak bastığı tek gök cismidir.
Ay ve dünyanın dönüşü birbirine denk olduğu için Dünya’dan bakıldığında Ay’ın hep aynı yüzü görünmektedir.
Ay kendi etrafındaki dönüşünü 27.3 günde tamamlar.
İnsanoğlunun Dünya dışında yak bastığı tek gök cismi Ay’dır. Ay’a ilk kez ayak basan astronot ABD’li Neil Armstrong’dur.
Ay’ın Evreleri
Ay’ın Dünyadan görünüşü zamanla değişir. Bazen tam olarak görünen Ay, hilal veya yarım ay şeklinde olabilir.
Hiç görünmediğinde Yeni ay olur.
Bir hafta sonra ayın aydınlık yüzü D harfi şeklini alır Yani sağ yarısı aydınlıktır. Buna İlk dördün denir.
Ay’ın tamamı aydınlık olduğunda Dolunay olur.
Ay’ın sol yarısı aydınlık olursa buna da Son dördün denir.
Bazı Uydular ve Bağlı Oldukları Gezegenler
Callisto: Jüpiter
Titan: Satürn
Oberon: Uranüs
Triton: Neptün
Atlas: Satürn
Metis: Jüpiter
Yapay Uydu Nedir?
İnsanlar tarafından yapılarak Dünya yörüngesine yerleştirilmiş olan cihazlardır. Yapay uydular haberleşme, askeri, meteoroloji, haritacılık, yön bulma (gps) gibi alanlarda kullanılır.
Gelgit Olayı
Ay’ın diğer bütün gök cisimleri gibi bir çekim kuvveti vardır. Bu çekim kuvveti bazen Dünya’daki suları da etkiler. Ay uyguladığı kuvvetle Dünya’daki suları kendine doğru bir miktar çeker. Bu da kıyıdaki suların çekilmesi anlamına gelir. Ay’ın çekim kuvveti başka bölgelere ilerlediğinde sular tekrar yükselir.
Yukarıdaki şekilde görüldüğü gibi Ay, kendine yakın olan su kütlelerini çekmekte, okyanus suları yukarı çekilmekte, bu nedenle deniz seviyesi alçalmakta ve yükselmektedir.
Gelgit olayı günde iki kez gerçekleşir. Gelgite med cezir de denir.
Gelgit olayı en çok kutup bölgelerinde gözlemlenir.
Ay’ın evreleri açısından baktığımızda gelgit olayının en fazla görüldüğü zamanlar dolunay ve yeniay zamanlarıdır.
Yukarıdaki fotoğrafta alçalan ve yükselen deniz seviyesi (gelgit) gösterilmektedir.
Ek Bilgi
Deniz ve okyanuslardaki gelgit olayından yararlanarak enerji üreten teknolojiler bulunmaktadır. Bu sistemler suyun yüksekliğinin değişmesiyle ortaya çıkan enerjiyi elektrik enerjisine dönüştürürler.
