Dünyanın Katmanları 6. Sınıf

Dünyamız dışarıdan bakıldığında karalar, sular ve atmosferden oluşuyor gibi görülür. Bunların haricinde dünyanın içinde başka katmanlar da vardır. 

Dünya’yı oluşturan farklı özellikler gösteren tabakalar vardır. Bunlara katman adı verilir. Katmanların bazıları gözle görülürken içte bulunan katmanların özellikleri yapılan çeşitli gözlem ve ölçümlerle ortaya çıkarılmıştır.

Dünyamızı oluşturan katmanları, oluşum süreçlerini, Dünya’nın yapısını inceleyen bilim dalına Jeoloji denir. Jeolog bu alanda çalışma yapan bilim insanıdır.

Dünya’nın Katmanları

1. Hava Küre (Atmosfer)

Dünyanın en dışındaki katmandır. Küresel olarak tüm Dünya’yı sarar. Hava azot, oksijen, karbondioksit ve su buharı gibi çeşitli gazlardan oluşur.

Hava kürenin özellikleri

• Dünya’yı Güneş’in zararlı ışınlarından korur. (ozon tabakası)
• Nefes almamızı sağlar.
• Dünya’nın gündüz çok ısınmasını, gece çok soğumasını engeller. (sera etkisi)
• Yağmur, rüzgar gibi hava olaylarını oluşturur.

2. Su Küre

Okyanuslar, denizler, göller, akarsular ve yer altı suları su küreyi oluşturur. Sular Dünya’nın dörtte üçünü kaplar.

Su kürenin özellikleri:

• Dünya yüzeyinin %71’i sularla kaplıdır.
• Canlıların ihtiyacı olan suyu karşılar.
• Bu su tatlı ve tuzlu sulardır.
• Su, döngü sayesinde buharlaşarak gökyüzüne çıkar ve yağmur olarak tekrar yeryüzüne iner.

3. Taş Küre (Yer Kabuğu)

Taş küre karaların oluşturduğu küredir. Dağlar, ormanlar, adalar, kırlar, hepsi bu katman üzerindedir. Okyanus tabanları da taş kürenin bölümüdür.

Taş kürenin özellikleri

• Gözle görülebilir
• Diğer adı yer kabuğudur.
• Dağlarda kalınlığı fazla, okyanus tabanlarında incedir.
• Ortalama kalınlığı 33 km’dir.
• Topraktan ve kayaçlardan(kaya) oluşur.
• Derinlere inildikçe sıcaklığı artar.

4. Ateş Küre (Mantyo)

Yer kabuğunun altında, sıcak bir katmandır. Taş küreden daha kalındır. Erimiş demir, nikel, magnezyum, alüminyum gibi maddelerden oluşur. Çok sıcak ve erimiş olan bu maddeler buldukları çatlaklardan yeryüzüne çıkarak yanardağları oluşturur.

Mantonun sıcak ve biraz akışkan olması sürekli yukarı doğru bir baskı oluşturur. Bu baskı taş küreyi oluşturan parçaların (levha denir) yakınlaşmasına, uzaklaşmasına ya da yanal hareket etmesine neden olur. Bu hareketlerden bazıları yeryüzünde depremler meydana getirir.

Ateş kürenin özellikleri

• Taş küreyle çekirdek arasındaki katmandır.
• Gözle görülmez
• Dünyanın hacminin %80’ini oluşturur.
• Sıcaklığı çok yükseltir. En derinlerinde 400°C olabilir.
• Depremlerin ve yanardağların oluşmasına neden olur.

5. Ağır Küre (Çekirdek)

Dünyanın merkezinde bulunur ve gözle görülmez. Sıcaklığı çok fazladır. Ağır metaller bulunduğu için en yoğun katman burasıdır.

Ağır kürenin özellikleri

• Gözle görülmez.
• Çok sıcaktır. Merkezinin 5100°C olduğu tahmin ediliyor.
• Çok yoğundur. Ağır metallerden oluşur.
• Dış ve iç çekirdek diye iki bölüme ayrılır.
• Çok derinlerde olduğu için bilinenler sınırlıdır.

Dünyayı oluşturan katmanlardan bazılar gözle görülür, bazıları da görülmez. Bazen ateş küreyi oluşturan lav gibi yapılar yeryüzüne çıkar ve bilim insanları iç yapı hakkında çeşitli bilgiler edinebilirler.

Dünya’nın daha iç katmanları hakkındaki bilgiler yapılan çeşitli ölçümlerle ortaya çıkmıştır. Dünya’nın derinliklerine gönderilen radar dalgası benzeri sinyallerin verdiği bilgiler ve başka bilimsel araştırmalar çekirdek hakkında bilgilerimizin kaynağıdır.

İlerleyen yıllarda yapılacak başka çalışmalar çekirdek hakkında bilgilerimizin artmasını sağlayacaktır.

 

 

Alakalı Konular

• Dünya’mızın Uydusu Ay

• Dünya, Güneş ve Ay’ın Şekil ve Büyüklükleri