Fen Bilimleri – 8. Sınıf – 6. Ünite: Enerji Dönüşümleri ve Çevre Bilinci – Bölüm 1
Canlıların sindirim, solunum, boşaltım vb. faaliyetleri için enerji gereklidir. Canlılar enerji ihtiyaçlarını besinlerden sağlarlar. Bu nedenle beslenme ilişkileri canlıların hayatta kalabilmesi için şarttır.
Canlılar beslenme ilişkilerine göre üçe ayrılır
(Üreticiler, Tüketiciler, Ayrıştırıcılar)
1. Üreticiler
Kendi besinni üreten yani fotosentez yapan canlılardır.
- Tüm bitkiler
- Planktonlar (denizlerde yaşayan tek hücreli bir canlı),
- Mavi yeşil algler (siyanobakteri)
- Su yosunları
2. Tüketiciler
Fotosentez yapamayan, besinlerini diğer canlılardan elde edenlerdir.
- Böcekler
- Sürüngenler
- Memeliler
- Kuşlar
- Balıklar gibi tüm hayvanlar vb.
Tüketiciler de birincil ve ikincil olarak ikiye ayrılır.
Birincil Tüketici
Bitkilerle beslenen tüketicilerdir
- Çekirge (böceklerin çoğu)
- Serçe
- İnek (otçulların tümü)
- Fare ( kemirgenler) vb.
İkincil Tüketici
Otçullarla beslenenler
- Yılan
- Kurbağa
- Sincap
- Serçe
Üçüncül Tüketici
Etçillerle beslenen diğer etçiller (yırtıcılar)
- Aslan
- Kartal
- Kaplan
3. Ayrıştırıcılar ( çürükçüller )
Ölen canlıları çürüterek toprağa karışmasını sağlayan canlılardır.
- Bazı mantarlar
- Bazı bakteriler
BESİN ZİNCİRİ
Canlılar arasındaki beslenme ilişkisini gösteren bir sıralamadır.
Örnek verirsek;
Otu çekirge yer, çekirgeyi fare, fareyi yılan, yılanı da kartal yer.
Besin zinciri sayesinde ottaki enerji kartala kadar ulaşır.
Besin zincirinde bir canlının yok olması diğerlerini etkiler. örneğin kurbağanın yok olması yılanların besinlerini azaltırken çekirgeler için olumlu bir durumdur.
- Besin zincirinde üreticilerden tüketiciler gidildikçe enerji azalır.
- Besin zincirinde üreticilerden tüketiciler gidildikçe canlı sayısı azalır.
- Ayrıştırıcılar besin zincirinin her basamağında bulunur.
- Besin zincirleri her zaman üreticilerle başlar.
BESİN AĞI
Canlılar arasındaki beslenme ilişkisi bensin zincirinde olduğu gibi tek bir çizgi halinde değildir. Örneğin yılan sadece kurbağayı değil çekirgeyi de yer. Bu nedenle gerçek beslenme ilişkisi besin ağıyla açıklanabilir.
BEEKOLOJİ PİRAMİDİ
Besin zinciri piramit şeklinde de gösterilmektedir.
Besin piramidinde yukarı doğru çıkıldıkça;
- Canlı sayısı azalır.
- Enerji miktarı(besin) azalır.
- Canlının vücut büyüklüğü genellikle artar.
- Her basamak bir üst basamağa toplam enerjisinin yüzde onunu aktarır.