Fen Bilimleri – 6. Sınıf – 3. Ünite – 2. Bölüm – Kısım 1
Hareketli iki cisimden hangisinin daha süratli olduğunu belirlemek istersek hem yolun uzunluğunu hem de hareket süresini bilmemiz gerekir.
Bir salyangozla kedinin süratlerini karşılaştırmamız istenseydi hangisinin hada süratli olduğunu düşünürdünüz?
Evet, hepimiz biliyoruz ki eğer ikisi de hareketliyse kedi salyangoza göre daha süratlidir.
Fen Bilimleri dersleri işlenirken öğrendiğimiz önemli noktalardan biri de duyularımızın bilimsel bir karar vermek için yetersiz olduğudur. Örneğin hareket eden bir otomobilin süratini sadece bakarak söyleyemeyiz. Bunun için çeşitli aletlerle bilimsel ölçümler yapmak gerekmektedir.
Süratin Tanımı: Birim zamanda gidilen yola sürat denir.
Bir cismin süratini hesaplama
Sürati hesaplamak için gidilen yolun ve bu sırada geçen zamanın bilinmesi gerekir.
Evi ile okulu arasında 300 metre mesafe olan bir öğrencinin süratini hesaplayabilmek için evden çıkıp okula varıncaya kadar geçen süreyi bilmemiz gerekir.
Süratin Formülü:
Sürati hesaplamak için kullanılacak formül oldukça basittir. Bir hareketlinin ne kadar yolu ne sürede gittiğini biliyorsak alınan yolu, geçen zamana bölerek sürati hesaplayabiliriz.
Süratin Birimi:
Bildiğimiz gibi her büyüklüğün bir cinsi vardır. Bu cins birim olarak tanımlanır. Süratin birimi ise yolun ve zamanın hangi cinsten verildiğine bağlıdır. Örneğin yok kilometre (km), zaman saat(h) olarak verilmişse birim kilometre/saat (km/h) olarak belirlenir.
Yol metre(m), zaman dakika(dk) olarak verilirse sürat birimi metre/dakika (m/dk) olur.
Bazı sürat birimleri:
km/h
m/s
m/dk
km/s
m/h
km/dk
(Yol birimini zaman birimine bölen her birim sürat birimi olarak kullanılabilir.)
Sürat Hesaplama örnekleri
300 metre yolu 30 dakikada yürüyen birinin sürati 300m/30dk = 10m/dk olarak hesaplanır.
Bazen yol metre, zaman dakika olarak verilir fakat sürati km/h cinsinden hesaplamamız istenebilir. Bu durumda elimizdeki büyüklükleri istenilen birimlere dönüştürmemiz gerekir.
300 metre = 0,3 km. 30 dk = 0,5 h. ‘dir.
Bu durumda sürat:
Sürat = 0,3km / 0,5h = 0,6km/h olarak hesaplanır.
Okuldan çıkıp evine gitmekte olan Kıvanç evine 20 dakikada ulaşıyorsa Kıvanç’ın süratini bulunuz.
Bilinenler:
Zaman: 20 dk.
Yol: 400 m + 300 m = 700m
İstenen:
Sürat
Sürat = yol/zaman
700m/20dk
sürat = 35m/dk
- Bir araç 20 dakikada 40 km yol gidiyor. Bu aracın sürati kaç km/h’dir?
Soruda sürati kilometre bölü saat cinsinden istemiş.
20 dk’da ne kadar yol gittiğini biliyoruz. O halde 1 saati de buluruz.
20 dk’da 40km yol giderse → 1 saatte 120 km gider.
Bu da sürati bize verir 120km/h
Tanım olsaymış daha iyi olurmuş