Bağışıklık sistemi vücudumuzu hastalık yapıcı etkenlerden koruyan sistemimizdir. Bağışıklık sistemimiz güçlüyse kolay hasta olmayız. Bağışıklık sistemimizin zayıf olması halinde vücudumuza giren mikroplar bizi daha kolay hasta eder.
–
Bağışıklık:
Vücudun mikroplara karşı gösterdiği mücadele sistemidir.
Mikrop
Hastalık yapıcı mikroorganizmalardır. Gözle görülemeyecek kadar küçük olan mikroplar her yerde yaşarlar. Ellerimizde, tırnak diplerinde, parada, kitaplarda, kapı kollarında hep mikrop vardır. Bu mikroplar ağız, burun veya kan yoluyla vücuda girer. Mikropların çoğu vücudumuzun bağışıklık sistemi sayesinde yok edilir. Yok edilemeyen mikroplar hastalanmamıza neden olur.
Mikrop Türleri
1. Virüs
- Virüsler bazı özelliklerine göre canlı, bazı özelliklerine göre cansız özelliği gösterir.
- Beslenme, hareket ve enerji üretme gibi özellikleri yoktur.
- Hepsi zararlıdır.
Virüslerin neden olduğu hastalıklar:
Nezle, grip, uçuk, hepatit B (sarılık), AIDS, Kuduz, kuş gribi, domuz gribi, mozaik hastalığı, kuduz, domuz gribi Virüs hastalıklarına VİRÜTİK HASTALIKLAR denir ve tedavisinde ANTİVİRAL ilaçlar kullanılır.
2. Bakteri
- Bakterilerin bazıları faydalı, bazıları ise hastalık yapıcıdır.
- Bakteriler peynir ve ekmeğin mayalanmasını; Vücudumuzun B ve K vitamini üretmesini sağlar.
- Çekirdekleri yoktur. Sadece ribozom organelleri vardır.
Bakterilerin Neden olduğu hastalıklar:
Tifo, kolera, verem, zaturre, frengi, tetanos…
Bakterilerin neden olduğu hastalıklara BAKTERİYEL HASTALIK denir ve ANTİBİYOTİK ilaçlar kullanılarak tedavi edilir.
3. Mantarlar
Mantar hastalıkları genellikle deride kaşıntıya neden olur. Saçkıran hastalığını da mantarlar yapar.
4. Tek Hücreliler
Bazı tek hücreli canlılar hastalık yapıcıdır. Örneğin Plasmodium(palazmodyum) sıtma hastalığına neden olmaktadır.
Bağışıklık Türleri
A – Doğal Bağışıklık
Hastalık geçirerek kazanılan bağışıklık türüdür.
Örneğin kabakulak mikrobu vücuda ilk kez girdiğinde hastalık yapar. İyileştikten sonra aynı mikrop vücuda tekrar girmeye çalışırsa akyuvarlar artık bu mikrobu tanıdığı için hastalık başlamadan onları öldürür. Böylece tekrar kabakulak hastalığına yakalanmayız.
B – Yapay Bağışıklık
Aşı sayesinde kazanılan bağışıklıktır.
Aşının içinde zayıflatılmış mikrop bulunur. Örneğin aşı olduğumuzda zayıflatılmış kabakulak mikropları vücuda bırakılır. Hastalık yapamayan bu mikropları akyuvarlarımız tanır. Sonradan gerçek mikroplar geldiğinde bağışıklık sistemimiz hastalığı tanıdığı için hasta olmayız.
(Her hastalık için aşı geliştirilememiştir.)
Aşı ve Serum Arasındaki Farklar
Bağışıklık için önemli olan iki faktör olan AŞI ve SERUM kavramları birbirlerine karıştırılabilmektedir.
Aşı: Sağlıklı insanlara yapılır ve içinde zayıflatılmış mikrop bulunur.
Serum: Hastalanınca yapılır ve içinde mikropları öldüren maddeler bulunur.
(Aşı hastalıklara hazırlık, serum da hastalıklara mücadele için kullanılır.)
Mikroplara Karşı Doğal Etkenler
Mikropların vücuda girmesini engelleyen yapılarımızdır.
- Kaş: Gözümüze su kaçmasını engeller. (suda mikrop bulunabilir.)
- Kirpik: Göze kaçan cisimleri tutar.
- Göz Yaşı: Tuzlu yapısı sayesinde mikropların gözde yaşamasını engeller.
- Deri: Tüm vücudu sardığı için mikropların vücudun içine girmesini engeller.
- Mide Sıvısı: Asitli yapısı sayesinde mikropları öldürür. (Yiyeceklerde mikrop bulunabilir.)
- Burun Sıvısı: Burun ve boğazda bulunan mukus sıvısı mikropların içeri girmesini engeller.
Bu koruyucu yapılar mikropları her zaman yok edemez. O zaman bağışıklık sistemi devreye girerek mikroplarla savaşır.
Anne Sütünün Bağışıklık Sistemi İçin Önemi
Anne sütünün bebeklerin beslenmesi açısından çok önemlidir. Anne sütü besleyici özelliğinin yanında bebeklerin mikroplardan korunmasına da yardımcı olur.
Bebekler doğumundan 6 aylık olana kadar sadece anne sütüyle beslenmelidir.
Alerji Nedir?
Bağışıklık sitemi genellikle zararlı mikroorganizmalara karşı tepki verir. Ama bazı insanların bağışıklık sistemi zararsız bir maddeyi tehdit olarak algılayıp ona karşı aşırı tepki vererek savaşır. Örneğin yumurta alerjisi, domates alerjisi, bazı ilaçlara karşı gösterilen alerji bu şekilde gerçekleşir.
Alerji sırasında savunma sisteminin tepkisi vücutta ateş, kaşıntı, hapşırma, deride kızarıklık gibi etkilere neden olur.
Gereksiz İlaç Kullanımı
Hastalandığımızda kullandığımız ilaçları doktorun tavsiye ettiği şekilde kullanmamız gerekir. Arkadaş tavsiyesiyle ilaç kullanılmamalı, eskiden kalmış ilaçlar rastgele tüketilmemelidir. Fazladan alınan antibiyotikler vücudumuzdaki faydalı bakterilere de zarar verir.
Halk arasında her hastalığa antibiyotik kullanmak gibi yanlış davranışlar bulunabilmektedir. Antibiyotikler sadece bakterilere karşı etkilidir. Örneğin nezle olan bir kişi antibiyotik kullanırsa bir fayda görmeyecektir. Nezle virüslerin neden olduğu bir hastalıktır.