Elektrik akımının iki türü vardır.
1. Durgun elektrik (elektriklenme)
2. Elektrik akımı (akan elektrik)
Bu yazıda elektriklenmeyle oluşan durgun elektriği inceleyeceğiz.
Elektriklenme = Durgun Elektrik = Statik Elektrik
Elektriklenme örnekleri:
Kumaşa sürtülen plastik tarağın küçük kağıt parçalarını çekmesi
Balonun saçı çekmesi
Bazen kapı koluna dokunduğumuzda çarpılmamız.
Bazen tokalaşma sırasında çarpıldığımızı hissetmemiz.
Yukarıdaki örneklerin yanında poşetlerin elimize yapışması, yıldırım ve şimşek olayları, otomobilden indiğimizde çarpılmamız, saçımızı tararken tarağın saçlarımızı çekmesi vb. elektriklenme sayesinde gerçekleşir.
___________________-
Elektrik Yükleri
+ : Pozitif
– : Negatif
Yüksüz: Nötr
Negatif, Pozitif ve Nötr cisimler
______________________________________________
Yukarıdaki şekilde ebonit çubuk yün kumaşa sürülmektedir. Başlangıçta iki cisim de nötr(yüksüz)dür.
Sürtünmenin etkisiyle kumaştaki eksi yükler çubuğa geçer.
Bu sayede ebonit çubuk eksi, kumaş ise artı yüklenmiş olur.
Aynı deney ebonit değil de cam çubukla yapılsaydı, cam çubuk artı, kumaş ise eksi yüklenecekti.
Ebonit çubuk -> Eksi
Cam çubuk -> Artı
(e ve a harflerinin benzerliğiyle ezberlenebilir)
Elektrik yüklerinin birbirlerini itme – çekme özelliği
Elektrik yüklerinin birbirini çekip itmesini daha ayrıntılı gözlemlemek için aşağıdaki örnek şekilleri inceleyelim:
Topraklama: Yüklü cisimler bir iletken kabloyla toprağa bağlandığında cisim ve toprak arasında yük alışverişi olur. Buna topraklama denir.
Topraklama sayesinde istenilen türde yüke sahip cisimler elde edilebilir.
Yukarıdaki şekilde + yüklü çubuk yaklaştırılan nötr küredeki + yükler çubuk tarafından çekilir.
– yükler çubuk tarafından itilerek toprağa akar.
Bu sayede kürede sadece artı yük kalır.
Topraklama yoluyla küre + yüklenmiş olur.
Topraklama küçük kıvılcımlardan ortaya çıkabilecek tehlikeleri önlemek amacıyla da kullanılmaktadır. Örneğin yakıt tankerlerinin dışı topraklanarak patlama tehlikesi önlenmiş olur. DEVAMI >>>
Elektroskop
Bir cismin hangi elektrik yüküne sahip olduğunu, elektrik yükü miktarını anlamaya yarayan alete elektroskop denir.
Elektroskobun bölümleri
Elektroskobun yaprakları kapalıysa nötrdür.
Elektroskop açılmış haldeyse yüklüdür. Yapraklar eksi veya artı yüklüdür.
Elektroskobun yapraklarının hareketi
1 – Nötr elektroskoba + yüklü bir cisim yaklaştırılırsa veya dokundurulursa elektroskop yüklenir ve yapraklar açılır.
2 – Nötr elektroskoba – yüklü bir cisim yaklaştırılırsa veya dokundurulursa elektroskop yüklenir ve yapraklar açılır.
3 – Yüklü bir elektroskoba aynı yüklü bir cisim yaklaştırılırsa yapraklar biraz daha açılır.
4 – Yüklü bir elektroskoba zıt yüklü bir cisim yaklaştırılırsa yapraklar biraz kapanır.
Elektroskop ve cismin zıt kutuplu olduğu durumlarda, cismin yük miktarı elektroskobun yük miktarından fazlaysa (+15 ve -8 gibi) yapraklar önce tamamen kapanır sonra tekrar açılır.