Fen Bilimleri – 6. Sınıf – 7. Ünite – 2. Bölüm
Maddenin elektrik akımının iletilmesine gösterdikleri zorluğa direnç denir. İletken maddelerin direnci az, yalıtkan maddelerin direnci fazladır. Tüm maddelerin az ya da çok bir direnci vardır.
Direnci az devrede elektrik kolayca iletildiği için lamba parlaklığı fazladır. Direncin çok olduğu devrede elektrik az iletilir. Bu da lambanın sönük yanmasına neden olur.
Dirençlerin kullanım amaçları
- Elektrik akımının miktarını ayarlamak
- Isı elde etmek
- Işık elde etmek
- Bazı devre elemanlarının yüksek elektrik akımından etkilenmesini önlemek.
Dirençlerin kullanıldığı yerler
- Elektronik aletlerin hepsinde çeşitli amaçlarla,
- Çevirmeli ses açıp kısma düğmelerinde,
- Akkor ampullerde flaman olarak,
- Elektrikli ısıtıcılarda ısı kaynağı olarak,
- Güç kaynaklarında sigorta görevi yaparak
- Işık şiddetini ayarlayan dimmerlerde vb.
Yukarıda fotoğrafta bir elektrik devresinde direncin kullanımını görebiliriz.
Direncin Devrede gösterimi
Bir elektrik devresinde direnç yukarıdaki gibi gösterilir.
Direncin sembolü
Direnç kısaca R harfiyle gösterilir.
Direncin Birimi
Direncin birimi ohm‘dur. Ω (omega ) işaretiyle gösterilir
Reosta (değişken direnç)
Bazı durumlarda direnci istediğimiz gibi değiştirmemiz gerekir. Örneğin müziğin sesini ayarlamak için kullandığımız düğmelerde direnci değiştiren bir yapı bulunur. Direnci artırdığımızda elektrik akımın azalır ve ses kısılır.
Ayarlanabilen bu dirençlere reosta veya değişken direnç adı verilir.
Direncin Bağlı Olduğu Faktörler
Elektriksel direnç üç faktöre bağlıdır. 1. İletkenin cinsi. 2. İletkenin boyu 3. iletkenin kesit alanı
1. İletkenin Cinsi
Her maddenin farklı direnç değeri vardır. İletken olarak kullandığımız metallerin direnç değerleri de birbirinden farklıdır. Sık kullanılan bazı metallerin dirençlerini büyükten küçüğe sıralayalım.
Alüminyum > Demir > Altın > Bakır > Gümüş
Bu sıralamaya göre direnci en az olan gümüş içlerinden en iyi iletken olandır.
Demirin direnci bakırdan daha fazla olduğu için demir iletken bulunan devrede lamba parlaklığı azdır
2. İletkenin Boyu
İletken bir telin boyu arttıkça direnci artar.
Devreyi incelediğimizde ikinci devredeki bakır telin uzunluğu daha fazladır. Bu direncinin de fazla olmasına neden olur. Bu nedenle lamba diğerine göre daha sönük yanar.
3. İletkenin Kesit Alanı (kalınlığı)
İletkenin kesit alanının artması yani kalınlaşması direncinin azalması anlamına gelir.
İlk devrede demir iletkenin kesit alanı daha fazladır. Bu sayede direnci daha az olur. Lamba daha parlak yanar.
Direncin Ölçülmesi
Bir devre elemanının direnci ohm-metre ya da direnç ölçer isimli aletle bulunur. Direnç ölçer pille çalışır. İki ucu vardır. Bu uçlar direncin iki ucuna bağlanır ve ekranda direnç değeri okunur.
Ampulün Direnci
Akkor filamanlı ampullerin çalışması iletkenlerin direncine bağlıdır. Bu ampullerdeki filaman bölümüm direnci çok fazladır. Elektrik direnci fazla olan bu bölümden geçerken ısınmaya neden olur. Isınan filaman akkorlaşır ve parlar. Bu da çevreye ışık verir.
Valla ödevim konusunda çok işe yaradı, yapanın ellerine sağlık çok güzel olmuş.