Fen Bilimleri – 8. Sınıf – 6. Ünite – Bölüm 3a
Atmosferde ve toprakta bulunan bazı maddeler sürekli belirli oranlarda kalırlar. Dünyamızdaki madde oranının sabit kalmasını madde döngüleri sağlar.
1. Su Döngüsü
Dünya’nın dörtte üçü sudur.
Canlıların yaşamaları için su gereklidir. Örneğin insan vücudunun yüzde yetmişi sudur.
Bu nedenle suyun varlığı dünyamız ve canlılar için çok önemlidir.
Suyun atmosfere karışması:
- Bitkilerin terleme yapması
- Canlıların solunumu sonucunda su buharı oluşması
- Göl, deniz, okyanuslardan suyun buharlaşması. (en fazla)
Suyun yeryüzüne inmesi
- Havadaki su buharının yoğuşma gibi olaylarla yağmur, kar, dolu, çiy, kırağı şeklinde yeryüzüne inmesi.
2. Azot Döngüsü
Azot proteinlerin, nükleik asitlerin(dna), hormonların, vitaminlerin yapısında bulunur.
Canlılık için gerekli bir maddedir.
Azotu canlılar doğrudan kullanamaz. Azot bağlayıcı bakteriler bunu sağlarlar.
Atmosferde yüzde 78 oranında bulunur.
.
Azotun toprağa inmesi:
- Azot bağlayıcı bakteriler havadaki azotu alır ve toprağa katar.
- Yıldırım ve şimşek havadaki azotu yere indirir.
- Ölen canlıları ayrıştırıcılar çürütür ve ve azot toprağa karışır.
- Hayvan dışkılarının ayrıştırılmasıyla toprağa karışır.
Azotun topraktan bitkiye geçişi
- Bitkiler köklerinden azotlu bileşikleri alırlar.
Azotun atmosfere karışması
- Ayrıştırıcılar ölen canlıları çürütür ve azotun bir kısmı azot ayrıştırıcı bakteriler yardımıyla havaya gaz olarak salınır.
3. Oksijen Döngüsü
Oksijen havada yüzde 21 oranında bulunur.
Oksijenli solunumda kullanıldığı için canlılık için hayati önemi vardır.
Oksijenin atmosfere karışması
- Üretici canlılar fotosentez sayesinde oksijeni atmosfere verirler.
Oksijenin Canlıların yapısına katılması
- Üretici ve tüketiciler atmosferdeki oksijeni alır, solunumda kullanır ve karbondioksit olarak geri verirler.
4. Karbon Döngüsü
Karbon atomu karbonhidrat, protein yağ ve vitamin gibi besinlerin yapısında bulunur.
Canlılığın devam etmesi için çok önemlidir.
Karbon elementi doğada karbondioksit olarak döngüye uğrar.
Karbonun atmosfere karışması
- Kömür, petrol gibi fosil yakıtlarla atmosfere verilir.
- Solunum olayı sonucunda karbondioksit olarak atmosfere verilir.
- Havadaki karbondioksidi bitkiler fotosentez için kullanır ve besin üretir.
- Hayvanlar bitkilerle beslenir ve besini bünyelerine katarlar.
- Ölen canlıları ayrıştıran bakteri ve mantarlar karbondioksidi atmosfere verir.