Basınç – 8. Sınıf

Fen Bilimleri 8. sınıf Basınç konusu anlatımı. Katı, sıvı ve gaz basıncı nelere bağlıdır? Basıncı artıran ve azaltan durumlar.
Katılar, sıvılar ve gazlar temas ettikleri alanlara basınç uygulayabilirler. Birim alana etki eden dik kuvvete basınç denir.

Katı Basıncı

Katı maddeler ağırlıklarından dolayı yere bir kuvvet uygularlar. Bu kuvvetin etkisi yüzey alanı değiştikçe artar veya azalır. Buradan yola çıkarak basıncı birim alana dik etki eden kuvvet olarak tanımlayabiliriz.

Katılarda basıncın formülü

P: basınç (birimi Pascal veya N/m²)
F: kuvvet (birimi Newton)
S: yüzey (birimi metrekare)

Yüzey alanı arttıkça katı basıncı azalır, yüzey alanı azaldıkça basınç artar.

• Raptiyenin ucu sivridir. Yani yüzey alanı azdır. Bu nedenle raptiyenin ucunun basıncı baş kısmından daha fazladır.
• Karda batmamak için geniş yüzeyli ayakkabılar giyeriz. Bunun nedeni yüzey alanı fazla olan ayakkabının basıncı azaltmasıdır.
• Tekerlek sayısı fazla olan kamyonlar yere daha az basınç uygularlar.
• Ağırlıkları aynı olan tavuk, ördeğe göre yere daha fazla basınç uygular. Çünkü tavuğun parmakları arasında perde yoktur. Bu nedenle yüzey alanı az olur ve basıncı artar. Katı Basıncıyla ilgili daha çok bilgi >>

Sıvı Basıncı

Sıvılar bulundukları kaba basınç uygular. Sıvı basıncı 2 faktöre bağlıdır;

1. Sıvının derinliği (Derinlik arttıkça sıvı basıncı artar.)
2. Sıvının yoğunluğu (Yoğunluk arttıkça sıvı basıncı artar.)

Sıvı basıncının derinliğe bağlı olduğunu anlamak için aşağıdaki fotoğrafa bakalım;

En derindeki delikten suyun daha şiddetli çıkmasını sağlayan derinlik arttıkça sıvı basıncının artmasıdır.

Sıvı basıncının yoğunluğa bağlı olduğunu anlamak için için aşağıdaki çizimi inceleyelim;

İki kapta da delikler aynı hizada olmasına rağmen daha yoğun olan (2d yoğunluklu) kaptaki su daha uzağa fışkırmaktadır. Bu da bize yoğunluk arttıkça sıvı basıncının arttığını göstermektedir. Sıvı Basıncıyla ilgili daha fazla bilgi >>

Gaz Basıncı

Gaz tanecikleri çok hızlı hareket eder ve bu hareket bir basınç oluşturur. Gaz basıncı ikiye ayrılır.

1. Kapalı kap basıncı

Mutfak tüpü, otomobil lastiği, çakmak, balon gibi nesnelerin içinde bulunan gaz, bir basınç oluşturur.
Kapalı kaplarda basıncı artırmak için;

• Kabı sıkıştırmak (hacmi azaltmak)
• Gazı ısıtmak
• Yeni gaz ilave etmek  gereklidir.

2. Açık hava basıncı

Atmosferi oluşturan havanın meydana getirdiği basınçtır. Açık hava basıncı;

• Deniz seviyesinden yukarılara çıkıldıkça azalır,
• Deniz seviyesine inildikçe artar.

Açık hava basıncına atmosfer basıncı da denir. Günlük hayatta atmosfer basıncının çeşitli etkilerini gözlemleyebiliriz.

Pipetle süt içerken süt kabının büzülmesi, vantuzlu tutacakların pürüzsüz yüzeylere tutulması, içi su dolu bardağın ağzına kağıt koyup ters çevirdiğimizde suyun dökülmemesi atmosfer basıncı etkisiyle oluşur.

Atmosfer basıncını ölçen bilim insanı Torricelli’dir. Torricelli cıva ve cam boru kullandığı deneyinde cam borudaki cıva seviyesini ölçerek açık hava basıncını ölçmüştür.

Torricelli’nin yaptığı bu alete barometre denir.

Toricelli’nin cam boruda ölçtüğü değer 760 mm’dir. Bu değer atmosfer basıncının birimidir.
1 Atmosfer (Atm) : 760 mmHg olarak tanımlanır.

Günümüzde kullanılan barometreler benzer veya farklı şekillerde çalışabilmektedir. Gaz Basıncıyla ilgili daha fazla bilgi >>

Basıncın Günlük Hayattaki Yeri

• Futbolcuların kramponlarının altının çivili olması katı basıncını artırır.
• Bıçakların ucunun sivri olması katı basıncını arttırır.
• Kutup ayılarının ayaklarının geniş olması katı basıncını azaltır.
• Kepçe gibi iş makinelerinin paletli olması katı basıncını azaltır.
• Otobüslerin kapısının açılıp kapanması gaz basıncıyla sağlanır.
• İtfaiye merdivenlerinin pistonlar yardımıyla uzayıp kısalması sıvı basıncı sayesinde olur.
• Elektrikli süpürgenin tozları çekmesi gaz basıncı sayesinde olur.
• Otomobillerdeki hidrolik fren ve direksiyon sistemleri sıvı basıncı sayesinde çalışır.

Alakalı Konular

• Basıncın Kullanım Alanları